Special: De evolutie van resolutie – Het is alsof we gisteren nog een oud bakbeest met lampen erin aanzette om een videoband te bekijken. Of wat te denken van een PlayStation 1 of Nintendo 64. Als je nog verder in de tijd terug wil gaan met de allereerste consoles, zal je altijd hetzelfde apparaat er voor nodig gehad hebben: een tv. De tv heeft behoorlijk wat technologische veranderingen gekend en tegenwoordig is alles lekker plat voor of aan de muur te vinden. Ook worden ze steeds groter met nog meer kleur. Iets wat er natuurlijk bij komt kijken is de resolutie, dit zorgt immers voor de scherpte van je beeld, maar ook in games zorgt het voor een duidelijkere en meer detailvolle presentatie. We nemen dit onderwerp eens onder de loep, omdat de next-gen games gebruik zullen maken van torenhoge resoluties.

Vroeger was alles beter

Het wordt gezien als de grootste technologisch stap ooit voor games. Het gaan van SD (Standard Definition) naar HD (High Definition). Maar hier is veel aan vooraf gegaan. We houden het zo simpel mogelijk om niet teveel uit te wijden naar de hele geschiedenis. Vroeger had je een interlaced techniek in tv’s, waarbij als het ware even en oneven scanlines gecombineerd werden naar een totaalplaatje. Later kwam er de progressieve techniek die dat in zijn geheel deed uitzenden, wat tot op heden van toepassing is. Dus als je een resolutie ziet van 1080p, staat dit voor een progressieve resolutie van 1920 x 1080.

Een flink aantal jaren terug werd veel van de content die toen beschikbaar was uitgezonden in lagere resoluties, zoals in Amerika (NTSC) 480i of 480p en in Europa (PAL) in 576i of 576p. De grap en vooral grote verrassing is dat de oude CRT bakbeesten makkelijk veel hogere resoluties aankonden. Sterker nog, je kan prima next-gen gamen op een CRT en dan ziet het er nog verdomd goed uit ook. Via een VGA kabel kan je namelijk prima je content op een CRT aanschouwen met daarbij nog een ander groot pluspunt: er is letterlijk nul input lag op van toepassing. De CRT is immers het meest responsieve soort beeldscherm voor gaming, maar tegenwoordig is de grafische presentatie op veel vlakken verbeterd.

De overgang van SD naar HD

De LCD nam de markt over van de CRT, maar heeft wel een aantal nadelen. De platte schermen zijn namelijk minder vergevend met het verwerken van resoluties. Dit komt door de nieuwe technologie, waarbij je snel te maken hebt met pixeldichtheid (ook wel pixel per inch – ppi genoemd). De LCD’s, maar ook LED tv’s boden voor het oog meer scherpte, en vooral als de content in 720p werd uitgestuurd. De situatie is namelijk bij de technologie die we nu kennen, dat als content een lagere resolutie heeft dan het scherm, dat dit er wazig uit kan zien. Een probleem dat je dus niet had met de CRT monitors of tv’s.

Als gevolg kwamen er dus ook grotere tv’s, maar om tegelijk ook een bepaalde scherpte te behouden moest de resolutie eveneens omhoog. Met een tussenstap van interlaced 1080i kwam ook de 1080p resolutie, die we kennen als Full HD. Dvd’s werden ingewisseld voor Blu-ray’s, omdat dit medium een groot verschil in kwaliteit liet zien. Natuurlijk speelt resolutie niet alleen bij films een rol, gaming heeft er ook een handje van. Met de komst van de Xbox 360 werd 720p de nieuwe standaard bij tv’s en een jaar later kon de PS3 gebruikmaken van de Blu-ray speler die erin zat. HD gaming was als het ware geboren met de zevende generatie.

Hoe hoger de resolutie, hoe meer hoofdpijn

Tijdens de zevende generatie van gaming werd Full HD langzamerhand de standaard. Met de komst van de PS4 en Xbox One was het zo dat het merendeel van de games de 1080p resolutie ondersteunde. De volgende stap is nu natuurlijk 4K, waar we inmiddels zijn aanbeland. De tv’s die 4K ondersteunen zijn ook behoorlijk groter geworden dan dat de 1080p tv’s dat jaren geleden waren. Een grootte van 55 inch (139,7 cm) mag je toch wel als het normale formaat zien voor 4K, terwijl 65 inch (165,1 cm) steeds meer in opmars is. Met zo’n hoge resolutie (4K) wil je namelijk ook groter beeld hebben, want met een te klein formaat heb je er niks aan. Als het ware krijg je met bepaalde resoluties diminishing returns, waardoor je gewoonweg het effect van een hoge resolutie niet kan zien op een kleiner formaat scherm.

Dat neemt niet weg dat je niks zou hebben aan een 1080p tv met content in 4K. Soms kan een machine of de tv zelf super-sampling ondersteunen. Dit wil zeggen dat de hoge resolutie output teruggeschaald wordt naar een lagere native resolutie. Het komt er op neer dat je superscherp beeld krijgt ondanks dat je op een scherm met een lagere resolutie zit. Andersom kan het natuurlijk ook. Sommige PlayStation 4 exclusives maken gebruik van checkerboard rendering en Nvidia maakt gebruik van een iets meer geavanceerde techniek genaamd DLSS. Deze technieken schalen juist resoluties op zodat je presentatie net native lijkt, omdat een game op een hoge resolutie laten renderen erg veeleisend is voor de performance. Want waarom willen we dit ook alweer? Een tv heeft een optimale weergave van content als de native resolutie (bijvoorbeeld 4K) ook content heeft in 4K. Als de content dus van lagere resolutie is, wordt het waziger op het beeld.

Een hogere resolutie is niet automatisch beter

De games die we krijgen met de volgende generatie worden veelal 4K, kortom een 4K tv aanschaffen is geen overbodige luxe. Games krijgen steeds meer en meer grafische pracht en praal en dat gaat hem ook in de details zitten. Op lagere resolutie schermen komt dit simpelweg veel minder goed naar voren en kun je doordat je te weinig pixels hebt op je scherm simpelweg veel details missen. Er wordt nu al veel gestrooid met dat 8K de volgende stap is, maar dit is eigenlijk niet echt waar. Zoals we eerder ook al aangaven heeft de grootte van een scherm invloed op de weergave bij bepaalde resoluties. Denk maar aan een 75 inch (190,5 cm) scherm of groter, waarbij de pixeldichtheid minder wordt in 4K. Hier zal dus 8K een oplossing bieden en dat resulteert in hetzelfde soort detail wat je verwacht van 4K, maar dan op een nog groter formaat.

Dus voel je vooral niet gedwongen om te denken aan 8K. Dat soort grote schermen zijn ook niet echt weggelegd voor de consument. Ze zijn allereerst peperduur en ten tweede: Je hebt ook echt sterk apparatuur nodig om zulke soort content erdoorheen te pompen. Kijk maar naar de games, een hoge resolutie eist behoorlijk wat rekenkracht en daardoor moeten andere aspecten van een game er vaak op inleveren. Er moet dus veelal een afweging gemaakt worden, waaronder een iets lagere resolutie. Bijvoorbeeld 1440p wat scherp genoeg oogt op een 4K scherm. En dit soort concessies zijn interessant. Een resolutie van 1440p is eigenlijk gewoon prima op een 4K scherm of tv, terwijl je bij 1080p de dofheid al snel ziet. Bij een 8K tv zal je weer merken dat 1440p te weinig is voor een voorstelling die scherp genoeg moet zijn. Bij monitors is eigenlijk dezelfde discussie van toepassing, alleen zijn die formaten qua inch een stuk kleiner dan tv’s in het algemeen, waardoor het belang van 4K ook minder wordt. Afgezien van het feit dat het natuurlijk veel van je GPU vraagt.

Wees bewust wat resolutie toelaat

We zijn van ver gekomen en hoewel de CRT eigenlijk nog steeds veel in huis heeft, is het groot, zwaar en log voor in de huiskamer. De LCD, LED en tegenwoordig ook OLED tv’s hebben allemaal het mooie platte uiterlijk wat niet meer weg te denken valt. Hier komt wel bij kijken dat je met de verschillende resoluties in games, je altijd in het achterhoofd moet houden dat ook de tv een bepaalde output moeten hebben voor een zo mooi mogelijke weergave. Als je een OLED of een QLED in huis haalt met 4K en alles erop en eraan, dan heb je nog steeds lelijk beeld als je er content op kijkt die 720p is.

En dit is dus ook met games zo. Ze krijgen meer detail dan ooit tevoren en dat op hele hoge resoluties, waarbij je de meest correcte weergave van deze content wil zien. Maar daar heb je wel de juiste instrumenten voor nodig. Daartegenover staat ook dat er flink ingeleverd moet/kan worden op de performance van je games om die haarscherpe presentatie te realiseren. Dus een game renderen op een lage resolutie is niet heel erg om de juiste balans te vinden. Hierin moet ook in acht genomen worden dat er een verschil is tussen render resolutie en output resolutie. Om maar een voorbeeld te geven met de PS5, de native output resolutie van 1440p mist (nog), maar de PlayStation 5 kan een game natuurlijk prima renderen op 1440p. De console verzendt dit naar jouw 4K scherm en de berekende pixels verspreiden zich, wat voor een iets minder scherp beeld kan zorgen dan bij een native 4K resolutie.

Als je een 1440p monitor gaat gebruiken zal de PS5 inderdaad een 4K signaal downsamplen naar 1080p. Echter verzendt de console dat 1080p signaal naar de monitor, die het dan weer gaat uitsmeren over 1440p en dat is echt een blurry mess. Niet doen dus. Het lijkt er dus op dat 4K een mooi uitgangspunt is voor de visuele weergave, hoewel hier en daar een klein beetje lager in resolutie gaan niet heel veel uit zal maken als dit de performance doet bevorderen. 8K is daarom iets teveel van het goede en nog toekomstmuziek.